Tiva (Tuva) Cumhuriyeti
(turan İlleri)
Yüzölçümü : 170.500 km2
Nüfusu : 338.557 Başkenti : Kızıl
COĞRAFİ KONUM Moğolistan'a komşu olan Tıva Cumhuriyeti yukarı Yenisey nehri havzasında yer alır. Ülke, Sibirya'nın güneydoğusundadır. Ülkenin başlıca yüzey şekilleri olan geniş Tıva ve Todja havzalarının sularını Yenisey nehrinin iki ana kolu toplar. Batı Sayan ve Doğu Sayan dağ sıraları bu iki havzayı kuşatır.
TARİHÇE Çin kaynaklarına göre Tıva'lar, Kırgızlar'ın doğusunda “Küçük Deniz”in (Baykal Gölü) güneyinde ve Uygurlar'ın kuzeyinde bulunmaktadır. Bugün de Tıvalar burada yaşamaktadır ve buraya Tannu (yüksek dağ)-Tıva denilmektedir. 18.yy'ın ikinci yarısından itibaren Moğolistan'ın hakimiyeti altında bulunan Tıva, daha sonraları Çin hakimiyetine geçti. 1860'da Çin-Rus antlaşması gereğince Rus tüccar ve göçmenlerine, o günkü adı ile Vranhay-Uygurlar'ın ülkesinde yerleşme müsaadesi verilmiştir. Milliyetçi Tıva halkı, nüfusunun azlığına bakmayarak 1911'de Çin'de Sun Yat Sen liderliğinde yapılan ihtilâli fırsat bilerek bağımsızlığını ilan etti. Ancak bu bağımsızlık uzun süreli olmadı ve üç yıl sonra Rusya'nın hakimiyetini kabul etmek zorunda kaldı. 1917 Ekim ihtilâlinden sonra da 1921 yılında Tannu-Tıva Halk Cumhuriyeti tamamen SSCB'ye dahil edilerek kendisine Rusya Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyeti içinde bir muhtar bölge statüsü verildi. SSCB II. Dünya Savaşı sıralarında yarı bağımsız Tannu-Tıva devletine saldırarak bu ülkenin 170.500 km2'lik yerini işgal etti. 1961'de ise statüsü değiştirilen Tıva'ya Rusya Sovyet Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ne bağlı Muhtar Sovyet Sosyalist Cumhuriyet statüsü verildi.
NÜFUSUN ETNİK YAPISI Tıva'nın en son yapılan nüfus sayımında nüfusu 338.557'dir. Nüfusun %64.3'ü Tıva'lardan, % 32'si Ruslardan, % 3.7'si diğer halklardan oluşmaktadır. Bunların % 48.2'si şehirlerde oturmakta; % 51.8'i köyde oturmaktadır. 17. yüzyıldan sonra giderek Rus kültürünün etkisinde kalan Tıvalann geleneksel toplumsal örgütlenmeleri klan sistemine dayanır. Geleneksel dinleri ise şamanizmdir. Bu din Tibet Budacılığından etkilenmiştir. Günümüzde Rusya Federasyonunda yaklaşık 180.000, Moğolistan Halk Cumhuriyeti'nde ise 24.000 kadar Tıva yaşamaktadır. Tıva yazı dili Latin harfleri esasına göre düzenlenmiştir, fakat 1941'de diğer Türk lehçelerinde olduğu gibi Tıva Türkçesi için de Kiril harfleri kullanılmıştır. Tıva halkının en önemli destanı olan “Keser” 1963 yılında yayınlanmıştır.
İDARE VE DEVLET YAPISI Tıva Özerk Cumhuriyeti'nde başta başkent “Kızıl” olmak üzere beş büyük ve üç küçük şehir yerleşme merkezi vardır. Ayrıca 13 küçük bölgeye (rayon) sahiptir. Tıvalar, Soyotlar ya da Uryanhaylar olarak da bilinir. Büyük bölümü eski SSCB'deki Tıva Özerk Cumhuriyeti'nde, küçük bir bölümü ise Moğolistan Halk Cumhuriyeti'nde yaşayan ve Moğolcadan etkilenmiş bir Türk lehçesi konuşan halktır. Yenisey Irmağının kaynak suları arasında, hem Sibirya taygasının, hem de Orta Asya bozkırlarının özelliklerini taşıyan bir bölgede yaşarlar.
EKONOMİ Tıva'nın önemli ekonomik zenginlikleri ender bulunan madenleri, kömür, demir, civa, altın'dır. Tıva'nın ekonomisinde tarım sektörü ağırlıklıdır. Burada yılda 115.000 ton hububat elde edilir. 27.000 ton patates üretilir. Hayvancılık da önemli yer tutar. Tıva'da 1.229.000 küçükbaş hayvan, 201.000 büyükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Sanayide önemli yeri hammadde çıkarılması faaliyetleri almaktadır. Bununla beraber kereste imalatı, gıda maddeleri üretimi, hafif sanayinin bazı kolları gelişmiştir. Tıvalıların geleneksel uğraşları avcılık ve çobanlıktır. Kollektif tarım 1950'lerin başından bu yana önem kazanmıştır. Darı üretimi ve balıkçılık öteden beri önemini korumaktadır. Geleneksel Tıva barınakları step bölgelerine özgü yurt adı verilen keçe çadırlarla, ağaç kabuğundan yapılma, Sibirya'ya özgü huni biçiminde çadırlardan oluşur.
EĞİTİM Tıva'da 157 ortaokulda 6.600 öğrenci, 6 teknik okulda 4.000 öğrenci, 1 üniversitede 2900 öğrencisi bulunmaktadır. Tıva Türkçesi ile çok sayıda kitap, 2 dergi, 5 gazete yayınlanmaktadır.
|» “Turan İlleri” Sayfasına Dön! « |
Not: İçerik, internetten alıntılanarak derlenmiştir…
Basit ce Google üzerinden” Turkic States” yazacak herkesin hemen karşısına çıkacak haritalarda TÜRK ırkı’nın özellikle Asya ve Orta Doğu’da nasıl bir dağılım gösterdiği ve bugün hangi ülke sınırları içerisinde kalan hangi coğrafyaların gerçek sahipleri olduğu kolayca anlaşılabilecektir.Tüm bu ülkelerin işgal ve ilhak ettiği bunca TÜRK toprağını ellerinde tutabilmek için TÜRK Irkı’nı toparlanmasına fırsat vermeyerek nasıl adi ve basit fitne,fesat oyunlarla meşgul ettiği ortadır.Türk’ün gerçek sinsi düşmanı Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkelerinden daha çok Türk Coğrafyası’nı işgal ve ilhak etmiş olan uluslardır.
Bugün dünya’da en fazla toprak kaybetmiş olan İKİ ulustan biri Amerikan Kızılderilileri( Tüm Kuzey Amerika Kıtasını kaybettiler)ve diğeri ne yazıkki biz Türk ler.
Üzücü olan; bugün Türkiye’de insanlar Somali’yi biliyor ama Doğu Türkistan,Tuva,Saha,Altay,Dolgay,Gagavuz gibi terimlere o kadar uzakki.İngiliz ve Fransız ile bir olup kendisine hiçbir çıkar gözetmeden medeniyet ve huzur götürmüş olan Osmanlı’yı sırtından hançerleyen birtakım Orta Doğu halklarının hamiliğine soyunabilirken,sudan bahanelerle hergün onlarca Uygur Türkünün kurşuna dizildiği Doğu Türkistan ve Uygur gerçeğine böylesine uzak ve duyarsız yaşayabiliyoruz.
Alabildiğine bir Arap Milliyetçiliği ve Arap Kültürü hayranlığı ile sarhoş olup kendisini unutmuş bir toplum haline geldik.
Islam’ı kabul etmemiş yada baştan beri tanımamış ta olsa , Şaman,budist yada Hıristiyan inancı taşısa da tüm Türk halkı benim kanım ve canımdır.
Hertürlü inanç farkı ile Cenab-ı Allah Tüm Türk ırkına birlik,beraberlik ve özgürlük ihsan etsin.