Tohum

Tohum taslağının gelişmesiyle oluşur. Tohumun yapısı dıştan içe doğru; kabuk (testa), besi doku (endosperm) ve embriyo olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Döllenme sonucu oluşan zigot mitoz bölünmelerle embriyoyu oluşturur. Embriyoda; embriyonik kök, embriyonik gövde, yaprak ve çenek bulunur. Embriyoda bir çenek taşıyanlara, monokotiledon (tek çenekli), iki çenek taşıyanlara ise dikotiledon (çift çenekli) denir.
Çenekler, embriyonun besin ihtiyacını endospermden sağlar. Çenekler, çimlenme ardından toprak üstüne çıktığında fotosentez yaparak besin üretir.
Bitkinin gerçek yaprakları oluşana kadar besin çeneklerden sağlanır. Gerçek yapraklar oluştuğunda ise çenekler kuruyup, dökülür. Endosperm (besi doku) embriyoyu çevreler. Bitki türüne göre; protein, nişasta, yağ, vitamin,selüloz gibi maddeler bulundurur. Embriyo gelişiminde buradaki besinleri kullanır. Çimlenme devam ettikçe buradaki madde miktarı azalır.

Tohum taslağının dış çeperinin kalınlaşması ile kabuk (testa) oluşur. Çeper lignin ve suberin birikimi ile kalınlaşmıştır. Böylece embriyo böcek – mantar bakteri gibi olumsuz etkenlerden korunmuş olur.
Tohumun olgunlaşmasından çimlenmesine kadar geçen sürede tohumun uyku hali (dormonsi) görülür. Tohumun uyku halinde kalması Absisik asit (ABA) adı verilen hormonla sağlanır. Absisik asit, elverişsiz ortamlarda tohumun çimlenmesini engeller. Bu durumda metabolizma yavaştır.

ÖRNEK: Normal gelişme koşullarında bir bitkiye, çiçek tomurcukları açmadan önce, işaretli karbon taşıyan CO2 verilmiştir. Bitki izlendiğinde, daha sonra oluşan tohumun besin deposunda işaretli karbon taşıyan yağ molekülü bulunmuştur.
Tohumda bu birikime ulaşılıncaya kadar bitkide gerçekleşen;
I. Tohuma glikozun ulaşması
II. Yumurtanın döllenmesi
III. Tohumda gliserolün özümlenmesi
IV. Çiçek tozlarının olgunlaşması
olaylarının ortaya çıkış sırası aşağıdakilerden hangisidir?
A) II, I, III ve IV B) II, IV, III ve I C) III, I, IV ve II D) IV, II, I ve III E) IV, II, III ve I
2000 ÖSS

ÇÖZÜM: İşaretlenmiş CO2 fotosentezle glikozun yapısına katılır.Tomurcukların açmasıyla çiçek tozları (polenler) olgunlaşır. Polenler geliştikten sonra yumurta döllenir. Tohum
oluşumu gerçekleşir. İşaretli karbon taşıyan glikozlar tohumda gliserole dönüştürülür ve yağ sentezinde kullanılarak tohumun endosperminde depolanır.
Yanıt D

Meyve

Dişi organın gelişmesi ve tohumun etrafını sarmasıyla oluşan yapıya meyve denir. Meyve oluşumu bitkilerde farklılık gösterebilir. Meyveler oluşurken, bazen sadece yumurtalık, bazen taç yaprak, çiçek tablası gibi kısımlar da gelişebilmektedir

Tek dişi organdan oluşan meyvelere basit meyve denir.
Örneğin
Kiraz, hurma, erik.

Birden fazla dişi organdan oluşanlara bileşik meyve denir.
Örneğin
Ahududu, çilek, böğürtlen.

Sadece yumurtalık (ovaryum) dan oluşuyorsa gerçek meyve denir.
Örneğin
Erik, kayısı, şeftali.
Erik – şeftali – kiraz > gerçek – basit meyvelerdir.
Ahududu, böğürtlen > gerçek – bileşik meyvelerdir.

Yumurtalık, çanak, taç yaprak ve çiçek tablasının
gelişimi ile oluşan meyvelere yalancı meyve denir.
Örneğin
Elma, armut, ayva, çilek.
Elma – armut > yalancı – basit meyvelerdir.
Çilek > yalancı – bileşik meyvelerdir.

Bir veya birden fazla tohum içeren sulu meyvelere,etli meyve denir.
Örneğin
Üzüm, domates, kiraz.

Kabuğu sert ve kuru olan meyvelere kuru meyveler denir.
Örneğin
Buğday, ayçiçeği, kestane, fındık.

ÖRNEK: I. Meyvenin evrimi
II. Tozlaşmanın garanti altına alınması
III. Tek çenekli olma
Yukarıdakilerden hangileri çiçekli (tohumlu) bitkilerde
üreme ile ilgili adaptasyonlardan değildir?
A) YalnızI B)YalnızII C)Yalnız III D) I ve II E) II ve III

ÇÖZÜM: Meyve tohumun dağılması için önemlidir. Tozlaşma ise döllenmenin sağlanması için gereklidir. Tozlaşma olmazsa yumurta döllenemez. Tohum oluşamaz. Ancak tek çenekli
ya da çift çenekli olma üreme ile ilgili adaptasyonlardan değildir.
Yanıt C