Toprak Çeşitleri Konu Anlatımı

 

Oluşum şekilleri ve oluşum yerlerine göre topraklar üç gruba ayrılır.

A. Zonal Topraklar

Herhangi bir bölgede etkili olan iklim ve bitki örtüsü şartlarına göre oluşmuş ve normal profil (A, B, C horizonları) özelliğine sahip topraklardır.

Laterit Topraklar : Dönenceler arasındaki sıcak – nemli iklim bölgesinin toprağıdır. Rengi kiremit kırmızısıdır. Bitki örtüsü gür olmasına rağmen aşırı yıkanma ve humusun büyük bir kısmının tüketilmesinden dolayı bu topraklar humus bakımından fakirdir.

Kırmızı Topraklar (Terra–rossa) : Akdeniz iklim bölgesinde kalkerler üzerinde oluşan topraklardır. Bünyesinde demir oksit oranı fazla olduğundan renkleri kırmızıdır.

Kahverengi Orman Toprakları: Ilıman okyanus iklim kuşağının humusça zengin toprağıdır.

Podzol Topraklar : Soğuk nemli bölgelerin iğne yapraklı orman sahasında oluşan topraklardır. Yıkanma fazla olduğundan mineral bakımından fakirdir.

Tundra Toprakları : Tundra iklim bölgesinin topraklarıdır. Kışın donmuş olan toprak, yazın çözülerek bataklık halini alır. Tarıma elverişli değildir.

Çöl Toprakları : Çöllerde oluşan topraklardır. Yağış azlığı ve şiddetli buharlaşma nedeniyle kireç, toprak yüzeyinde birikerek sert bir tabaka meydana getirir.

Kahverengi ve Kestane Renkli Bozkır Toprakları : Orta kuşağın yarı kurak alanlarında bozkırların görüldüğü yerlerde oluşan topraklardır. Yağış azlığı nedeniyle kireç daha derine taşınamayıp A horizonunun alt kısmında birikmiştir.

Çernezyom Topraklar (Kara topraklar) : Karasal iklimin yarı nemli sahalarında, çayır bitki örtüsü altında oluşan topraklardır. Zonal topraklar için de en verimli olanıdır.

B. İntrazonal Topraklar

Bu toprakların oluşumunda yerşekilleri ve ana kayanın cinsi etkilidir. Bu nedenle topraktaki bütün horizonlar gelişmemiş olup toprak genellikle A, C horizonludur.

Halomorfik Topraklar : Bu topraklar kurak ve yarı kurak bölgelerde, suyla eriyik haldeki çeşitli tuz ve karbonatların suyun buharlaşmasıyla toprağın yüzeyinde veya çeşitli derinlikler de birikmesiyle oluşmaktadır. Bunlar “tuzlu topraklar” ve “tuzlu–sodik (alkali) topraklar” olarak iki gruba ayrılır.

Hidromorfik Topraklar : Bataklık alanlarında veya taban suyu seviyesinin yüksek olduğu sahalarda oluşan topraklardır

Kalsimorfik Topraklar : Yumuşak kireç taşı ve killi kireç taşı (marn) depoları üzerinde oluşan topraklardır. Kireç yönünden zengindir. Bu topraklar ikiye ayrılır.

1. Vertisoller : Eski göl tabanlarındaki killi ve kireçli depolar üzerinde oluşan topraklardır.

2. Rendzinalar : Yumuşak kireç taşları üzerinde oluşan bu topraklar, genellikle koyu renkli olup alt kısmında kireç birikimi mevcuttur.

C. Azonal Topraklar

Dış kuvvetler tarafından taşınan malzemelerden oluşan topraklardır. Bu toprakların horizonları yoktur.

Alüvyal Topraklar : Akarsuların taşıyıp biriktirdikleri malzemelerden oluşan topraklardır. Verimli olan bu topraklar her türlü ürün için oldukça elverişlidir.

Kolüvyal Topraklar : Dağlık sahalarda eğimli yamaçlar boyunca ufalanan malzemenin dağların eteklerinde birikmesi ile oluşan topraklardır. Özellikle bitki örtüsünden yoksun yamaçlarda çözülen malzeme, yağmur ve sel suları tarafından taşınarak etekte biriktirilir.

Yamaçlarda aşınma devamlı olursa ince malzemeler sürekli taşındığından geriye sadece iri malzeme kalır ve bu iri malzemenin hakim olduğu taşlı (litosol) topraklar meydana gelir.

Regosoller : Volkanlardan çıkan kum boyutundaki malzeme ve akarsuların biriktirdiği depolar veya yamaç eteklerindeki kumlu kolüvyal depolar üzerinde oluşan topraklardır.

Lösler : Rüzgarların taşıyıp biriktirdiği malzemelerden oluşan topraklardır.

Morenler : Buzulların taşıyıp biriktirdiği malzemelerden oluşan topraklardır.

Örnek:
Alüvyon, buzultaş ve lös gibi topraklar taşınmış topraklardır.
Taşınmış toprakların ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Soluk renkli (fazla yıkanmış) olmaları
B) Verimli olmaları
C) Geçirimsiz olmaları
D) Karbonatlı olmaları
E) İnce taneli olmaları

Çözüm:
Taşınmış toprakların ortak özellikleri verimlerinin yüksek olmasıdır.
Yanıt B

Örnek:
Aşağıdaki toprak türlerinden hangisi Akdeniz iklim bölgesinde, kalkerli araziler üzerinde yaygın olarak bulunur?

A) Terra-rossa
B) Çernezyom
C) Alüvyal topraklar
D) Podsol
E) Kahverengi orman toprakları

Çözüm:
Akdeniz iklim bölgesinde ve kalkerli arazi üzerinde Terra- Rossa tipi topraklar bulunur.
Yanıt A