Toprak Oluşumu ve Çeşitleri Konu Anlatımı
Toprak kayaların fiziksel olarak parçalanması, kimyasal olarak ayrışması ve çözülmesi sonucunda oluşur.
Toprağın oluşumunda etkili olan faktörler
a. İklim
Nemli iklim bölgelerinde kimyasal, kurak bölgelerde ise fiziksel parçalanma etkilidir.
Örneğin;
Ekvatorda 1 cm2’lik toprak bin yılda oluşurken çöllerde 1 cm2’lik toprak bir milyon yılda oluşur.
Örnek:
Çöllerde toprak oluşumunu geciktiren etken aşağıdakilerden hangisidir?
A) Mekanik çözülmenin fazlalığı
B) Kimyasal çözülmenin yetersizliği
C) Deniz etkisinden uzak oluş
D) Rüzgarların şiddetli esmesi
E) Günlük sıcaklık farkının fazlalığı
Çözüm:
Çöllerde fiziksel parçalanma fazla olmasına rağmen toprak oluşumu için gerekli olan kimyasal parçalanma yetersizdir.Bu özellikte çöllerde toprak oluşumunu yavaşlatır.
Yanıt B
b. Anakayanın Özelliği
Anakayası sert olan yüzeyler zor çözüldüğü için toprak oluşumu güçleşir. Yumuşak yüzeyler ve suda eriyen arazilerde toprak daha kolay oluşur. Anakayanın kimyasal özelliğide oluşan toprakta önemlidir.
Örneğin;
Granit yüzeylerde oluşan toprak kumlu olmaktadır.
c. Eğim, Bakı ve Yükselti Özelliği
Eğim, suyun toprakta tutunmasına engel olur ve toprak oluşumunu yavaşlatır. Bakıya bağlı olarakta sıcaklık değerleri değiştiği için toprak oluşumunda etkilidir. Yükselti ise hem sıcaklık hem de yağışta etkili olduğu için toprak oluşumunda önemlidir.
d. Bitki Örtüsü
Bitki örtüsünün zengin olması topraktaki organik maddelerin zenginleşmesine ve mikroorganizmaların toprak oluşumunu hızlandırmasına neden olur.
e. Zaman
Toprak çok yavaş bir şekilde oluşur. Yukarıda verilen maddelerin hepsi uzun yıllar içerisinde toprak oluşumuna yardımcı olurlar.
Toprak, farklı özelliklere sahip katmanlardan oluşur. Bu katmanlara horizon denir. En üstte yer alan A horizonunda organik maddelerce zengin tarım için uygun özellikler vardır. Bu horizonda Demir ve Aliminyum bolca bulunur. En altta ise çözülmemiş ve toprak özelliği göstermeyen C horizonu bulunur. Bu horizonunda altında Anakaya yer alır.
Örnek:
Aşağıdakilerden hangisi, taşın ufalanması veya ayrışmasında etken değildir?
A) Humus B )Bitkiler C) Taşın cinsi D) Sıcaklık E) Nemlilik
Çözüm:
B, C, D ve E şıkları taşın ayrışmasında etkendir. A şıkkındaki humus ise toprağın içindeki organık maddedir ve toprağın verimliliği üzerinde etkilidir.
Yanıt A
