Türkiye’de Göller
- Kara içlerinde oluşan denizlerle doğrudan bağlantısı olmayan durgun su kütlelerine göl denir. Ülkemizin yaklaşık 85.000 km2’lik alanı göllerle kaplıdır.
- Göller oluşumlarına göre 2 büyük gruba ayrılırlar.
A. Yerli Kaya Gölleri
1. Tektonik Göller
- İç kuvvetlerin etkisiyle yerkabuğunun çöken bölümlerine suların dolmasıyla oluşan göllerdir. Ülkemizdeki örnekleri:
- Marmarada; Manyas, Ulubat, Sapanca, İznik.
- Akdenizde; Kovada, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Beyşehir.
- İç Anadolu’da; Tuz, Akşehir, Seyfe.
- Doğu Anadulada; Hazar.
2. Volkanik Göller
- Volkanizma sonucunda oluşan yanardağların ağzındaki (krater) çukurluklarının suyla dolması sonucu oluşan göllerdir.
Ülkemizdeki örnekleri :
- Akdenizde; Isparta yakınlarındaki Gölcük gölü.
- İç Anadoluda; Meke Tuzlası.
- Doğu Anadoluda; Nemrut Gölü.
3. Karstik Göller
- Karstik arazilerdeki erime çukurluklarının suyla dolması sonucu oluşan göllerdir. Ülkemizdeki örnekleri :
- Akdenizde; Kestel, Avlan, Söğüt, Elmalı, Obruk, Salda.
4. Buzul Gölleri
- Buzul aşınımı sonucu oluşan çukurluklara suların dolmasıyla oluşan göllerdir. Ülkemizdeki örnekleri dağların yüksek kısımlarında görülür.
- Karadenizde; Kaçkar.
- Akdenizde; Bolkar, Aladağlar.
- İç Anadoluda; Erciyes.
- Doğu Anadoluda; Munzur, Bingöl, Buzul (Cilo).
B. Set Gölleri
a. Doğal Set Gölleri
1. Heyelan Set Gölleri
- Heyelan sonucu taşınan kütlenin akarsuyun önünü kapamasıyla oluşan göllerdir. Ülkemizde sadece Karadeniz bölgemizde görülen göllerin örnekleri; Tortum, Sera, Abant, Sülük, Yedigöller.
2. Alüvyal Set Gölleri
- Akarsu önlerinin kendi taşıdıkları alüvyonlarla kapatılması sonucu oluşan göllerdir. Ülkemizdeki örnekleri : Egede; Bafa (Çamiçi), Marmara,Akdenizde; Köyceğiz.İç Anadoluda; Eymir, Mogan
3. Kıyı Set Gölleri
Deniz kenarındaki koyların ağızlarının kıyı kordonlarıyla kapatılmasıyla oluşan göllerdir. Ülkemizde Marmarada görülen bu göllerin örnekleri Büyük ve Küçük Çekmece, Durusu (Terkos)
ÖRNEK: Küçükçekmece Marmara Denizine bağlı bir koy iken,aşağıdakilerden hangisinin sonucunda bir göl durumuna gelmiştir?
A) Akarsu biriktirmesi
B) Buzul aşındırması
C) Dalga biriktirmesi
D) Rüzgar aşındırması
E) Yer göçmesi
1996 ÖYS
ÇÖZÜM: Deniz kıyısında oluşan kıyı set (lagün) göllerinin oluşmasındaki temel neden dalga biriktirmesidir.
Yanıt C
4. Lav Setti Gölü
Volkan dağından çıkan lavların akarsuların önünü kapatmasıyla oluşan bu göllere sadece Doğu Anadoluda rastlanır. Çıldır. Erçek, Nazik, Balık, Haçlı, Bulanık, Van önemli örnekleridir.
b. Baraj Gölleri
- İnsanlar tarafından oluşturulan setler gerisinde biriktirilen suların oluşturduğu yapay göllerdir.
Barajlardan;
- İçme ve kullanma suyu sağlamada, tarımda sulamada
- Enerji üretimi
- Turizm ve balıkçılık gibi alanlarda yararlanılır.
- Akarsular yatakları boyunca aşındırdıkları malzemeleri barajların tabanında biriktirirler. Biriken malzeme zamanla gölü çamur alanı haline getirir ve gölün ömrü azalır. Bu nedenle baraj gölleri belli bir zaman sonra kullanılamaz.
- Barajların yapılmasının en önemli amacı sel ve taşkınların önlenmesidir.
ÖRNEK: Göller yöresindeki bazı göllerin sularının tuzlu olmasına karşın, Beyşehir ve Eğirdir göllerinin suları tatlıdır.
Bu durum Beyşehir ve Eğirdir göllerinin hangi özelliğinden kaynaklanır?
A) Karstik alanda yer alması
B) Havzalarının geniş olması
C) Derinliklerinin fazla olması
D) Yer altı ve yerüstü gideğenlerinin olması
E) Yükseltilerinin fazla olması
1996 ÖYS
ÇÖZÜM: Beyşehir ve Eğirdir göllerinin de fazla sularını yer altı ve yer üstü gideğenleriyle (göl ayağı) boşalttığından suları tatlıdır.
Yanıt D
