TÜRKLERİN ANA YURDU

• Türklerin ana yurdu Orta Asya’dır. Orta Asya; kuzeyde Sibirya, güneyde Himalaya Dağları, doğuda Kingan Dağları (Mançurya) ve batıda Hazar Denizi ile çevrelenen geniş bir bölgedir. Türklerin, Altay Sayan Dağları’nın kuzeybatısı, Tanrı Dağları’nın kuzeyi, Aral Gölü’nün çevresi ve Hazar Denizi’nin doğusu arasında kalan geniş bozkırlarda yaşadıkları
  kabul edilmektedir.

TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA YAYILDIKLARI BÖLGELER

Türkler MÖ XVIII. yüzyıldan itibaren Orta Asya’dan değişik bölgelere doğru göç etmişlerdir.
Türk Göçlerinin Başlıca Nedenleri

• 1. İklim değişikliği sonucu kuraklık ve şiddetli soğukların meydana gelmesi,
• 2. Hayvan hastalıklarının artması,
• 3. Nüfusun hızla artması,
• 4. Otlakların yetersiz hâle gelmesi
• 5. Türk boyları arasındaki siyasi anlaşmazlıkların ve bunun yol açtığı savaşların olumsuz etkisi
• 6. Düşman kavimlerin saldırıları
• 7. Yeni toprakların aranması
• 8. Türklerin bağımsızlıklarına düşkün olmaları

Milattan Önceki Göçler: MÖ 1700’de başlayan göçler, MÖ 1100 yıllarında daha da yoğunlaştı. Bu tarihte kalabalık Tük boyları, Çin’in Kansu ve Ordos bölgelerine göç ettiler. Türk boylarından bir kısmı da batıya doğru göç ederek Tanrı Dağları, bugünkü Kazakistan ve Aral Gölü’nün güneyine ulaşmıştır. MÖ XI. yüzyıl başlarda Türklerden bir grup, Hindistan’ın İndus-Pencap bölgesine doğru göç etmiştir.

Milattan Sonraki Göçler: Asya Hun Devleti’nin yıkılmasının ardından başlayan bu dönemdeki göçler daha çok güneye ve batıya doğru olmuştur. Güneye göç edenler Çin’in kuzey bölgelerinde çeşitli devletler kurdular. Batıya göç eden Türkler Hazar Denizi ve Karadeniz’in kuzeyinden geçerek, Orta Avrupa ve Balkanlar’a kadar ilerlediler (Hunlar, Avarlar, Bulgarlar, Macarlar, Peçenekler, Kumanlar, Oğuzlar). Batıya giden Türklerden bir grup, Afganistan’a ve Kuzey Hindistan’a yerleştiler ve burada Akhunlar Devleti’ni kurdular. XI. yüzyıldan itibaren kalabalık Oğuz boyları, Anadolu’ya girmeye başladılar.

İLK TÜRK DEVLETLERİ

1. İskitler (Sakalar)

• MÖ VII. yüzyılda batıya göç ederek Karadeniz’in kuzeyinden Tuna Irmağı’na kadar uzanan geniş bozkırlarda yaşayan İskitler güçlü bir devlet kurmuşlardır. İskitler, yoğun olarak yaşadıkları Kırım Yarımadası’ndan kuzeydoğuya doğru göç etmişlerdir.
• Bugünkü Yakut Türklerinin, İskitlerin soyundan geldiği kabul edilmektedir.
• İskit hükümdarlarının en tanınmışı Alp Er Tunga’dır.
• Alp Er Tunga’nın Pers hükümdarı II. Kirus ile olan mücadelesi İranlı şair Firdevsi’nin fiehnâme adlı
  eserinde İran–Turan mücadelesi şeklinde işlenmiştir.
• İskitlere ait kurganlardan çıkan eserler, onların ileri bir uygarlığa sahip olduklarını göstermektedir. Kurganlardan çıkarılan silahlar, koşum takımları, kemer tokaları ve vazolar hayvan figürleriyle süslenmiştir. Bu durum hayvancılığın önemli bir uğraş alanı olduğunu göstermektedir. Bunun yanında İskitler, altın ve gümüş işçiliğinde de ileri gitmişlerdir.

2. Asya Hun Devleti

a. Asya Hun Devleti’nin Kurulması

• MÖ göçler sonrasında göç etmeyip, ana yurtta kalan bazı Türk boyları, Orta Asya’nın doğusuna çekilip, Orhun ve Selenga Irmakları ile Ötüken çevresine yerleştiler.
• Ötüken’i merkez kabul eden Türkler burada ilk siyasi teşkilatlarını kurdular. Çinlilerin, Hsiung-nu adını verdikleri Hunlar, Orhun ve Selenga ırmakları çevresinde Ötüken merkez olmak üzere, bugünkü Moğolistan’ı içine alan bölgede devlet kurdular.
• Hunlara ait ilk bilgilere MÖ 318 yılında Çin ile Kuzey fiansi Savaşı sonucunda yapılan antlaşmada rastlanmıştır.
• Hunlar, MÖ IV. yüzyıl başlarından itibaren Çin’e sürekli akınlar yapmışlardır. Çinliler, Hun akınlarını durdurmak amacıyla daha önce kuzey sınırında inşa ettikleri kaleleri, duvarlarla birleştirerek ünlü Çin Seddi’ni meydana getirmişlerdir.

• Hunların bilinen ilk hükümdarı Teoman (Tuman)’dır. Teoman, dağınık hâlde yaşayan Hun boylarını bir bayrak altında toplamıştır. Böylece bilinen ilk Türk devleti kurulmuştur.

Teoman’dan sonra tahta çıkan Mete zamanı, Asya Hun Devleti’nin en güçlü dönemidir. Mete, doğudaki Moğol Tunguz kabilelerini ve Tanrı Dağları civarında yaşayan Yeüçileri egemenlik altına aldı. Daha sonra Çin’e yönelen Mete, Çin imparatoru Kao-ti’yi yenilgiye uğrattı. İmparator barış istemek zorunda kaldı.
Yapılan antlaşmaya göre; Çin, kuzeyde bir kısım toprakları Hunlara bırakacak, her yıl yiyecek ve ipek verecekti.

• Çinin baskı altına alınmasıyla birlikte İpek Yolu’nun denetimi Hunların eline geçmiştir.
• Mete Han, Çin’i egemenlik altına almasına rağmen, Türklerin kalabalık Çin nüfusu içerisinde asimile olacağını düşünerek, bu ülkeye yerleşmemiş ve Çin’i vergiye bağlamakla yetinmiştir.

Örnek

-Altaylarda Pazırık kurganlarında bulunan halı
-Kazakistan’da Alma Ata şehri yakınlarındaki Esik kurganındaki altın elbiseli adam zırhı
Yukarıdaki buluntular aşağıdakilerden hangisine aittir?
A) Tabgaçlar B) Göktürkler C) Uygurlar
D) Hunlar E) Kırgızlar
2009 ÖSS

Çözüm

Dünyanin en eski halisi (Pazirik) Hunlara aittir. Ayrica Alma Ata yakinlarinda bulunan kurgandaki altin elbiseli prens de Hunlara aittir. Yanit D

Örnek

Asya Hunları ile Çinliler arasında yaşanan en büyük ekonomik sorunun aşağıdakilerin hangisinden kaynaklandığı söylenebilir?
A) Çinlilerin Hun Devleti’nin iç işlerine karışması
B) Çin sınır boylarında Hun ticaretinin denetlenmesi
C) Hun ileri gelenlerinin Çin ipeğine düşkün olması
D) Hun hükümdarlarının Çin prensesleriyle evlenmeleri
E) İpek Yolu’na egemen olma mücadelesi

Çözüm
Hunlarla Çinlilerin sürekli mücadele içinde olmasında İpek Yolu’na egemen olma mücadelesi bulunmaktadır. İpek Yolu’nu kontrol eden ülke ekonomisini geliştireceği için bu yol devletler açısından önemlidir. Yanıt E

• Mete Han kısa zamanda Asya’daki Türk boylarını bir yönetim altında toplayarak ilk kez Türk siyasi birliğini sağlamıştır.
• Mete’nin devlet yönetimi ve askerlik alanındaki düzenlemeleri daha sonraki Türk devletlerine örnek olmuştur. Mete Han’ın oluşturduğu “onluk” sistem Türk ordu teşkilatlarının temelini oluşturmuştur.