İki veya daha çok mısra arasındaki ses benzerliğidir. Kafiye, genellikle mısra sonlarında bulunan bir ahenk unsurudur.Halk şiirinde “kafiye kulak içindir.” Divan şiirinde ise “göz için kafiye” anlayışı vardır.
Hem yazılış hem de görevce aynı olan ses veya sözcük benzerliklerine redif denir.
Ek ile yapılan redif
Uyaktan sonra veya uyaksız bir mısranın sonunda aynı görevdeki ekin tekrarıyla yapılan rediftir.
Gözlerin şafakta yarış ettiği yerden
Müjdeler dağılırdı yıllar yılı seherden
Bu dizelerdeki “-den” ekleri rediftir.
Sözcük ile yapılan redif
Mısra sonlarında yazılış ve anlamı aynı olan sözcüklerin tekrarlanmasıyla yapılır.
Gözümün sürmesin çamur ettiler
Bir günlük gelindim zehir ettiler
Bu dizelerdeki “ettiler” sözcükleri rediftir.
1. Yarım Uyak
Mısra sonlarındaki tek ses benzerliğidir.
İstanbul'dan Üskûdar'a yol gider
Hanımlara deste deste gül gider
Bu dizelerdeki “yol” ve “gül” sözcüklerinde “– l” sesleri yarım uyak oluşturur. Uyaktan sonraki “gider” sözcükleri ise rediftir.
2. Tam Uyak
İki ses benzerliğine dayanan uyaktır. Bir ünlü ile bir ünsüzün yan yana gelmesiyle oluşur.
Başı pâre pâre dumanlı dağlar
Hastanın halinden ne bilir sağlar
Bu dizelerin sonundaki “dağ” ve “sağ” sözcüklerinde “ağ” sesleri ortaktır. Böylece tam uyak oluşmuştur. Uyaktan sonra gelen ve aynı görevle kullanılan “lar” ekleri rediftir.
3. Zengin Uyak
En az üç sesin benzerliğinden oluşan uyak çeşididir.
Ay ne gece serin külek göy çemen
Dört yanımız zefir saçan yasemen
Bu dizelerin sonundaki “çemen” ve “yasemen” sözcüklerinde “emen” sesleri ortaktır. İkiden fazla ses benzerliği olduğu için zengin uyak oluşmuştur.
4. Tunç Uyak
Uyaklı sözcüklerden biri diğerinin içinde aynen yer alırsa bu uyaklanışa “tunç uyak” denir. Tunç uyak, zengin uyak kapsamında da değerlendirilir.
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.
Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım.
Birinci dizedeki “aşarım” sözcüğü, “taşarım” sözcüğünün içinde yer almaktadır. Böylece tunç uyak oluşmuştur.
5. Cinaslı Uyak
Söylenişleri aynı, anlamları ayrı sözcüklerin bir arada kullanılmasıyla yapılan uyaktır.
Ah demedi demedi
Elinde gül demedi
Ben nasıl güleceğim
Yâr bana gül demedi
Bu dizelerdeki “demedi” sözcükleri, cinaslı uyağı örneklemektedir.
Not: Divan edebiyatında düzyazıda kullanılan uyağa “seci“denir.
Uyak örgüsü incelemelerinde, uyaklı dizeler aynı harşerle gösterilir.Uyakların dizelere dağılışı şöyle adlandırılır:
a. Düz uyak
Beyiti ya da dörtlüğü oluşturan dizelerin kendi arasında aynı uyak düzenini göstermesidir.
El âriftir yoklar senin bendini a
Dağıtırlar duzağını fendini a
Alçaklarda otur gözet kendini a
Katı yükseklerden uçucu olma b
b. Çapraz uyak
1. ile 3.; 2. ile 4. dizelerin uyaklanma biçimi olup sadece dörtlüklerde görülür.
Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken a
Söylenmemiş bir masal gibi Anadolu'muz b
Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken a
Sana uğurlar olsun… ayrılıyor yolumuz. b
c. Sarmal (Sarma) uyak
1. ile 4.; 2. ile 3. dizelerin kendi aralarında uyaklanışına verilen addır. Sadece dörtlüklerde görülür.
Ne hoş güzel Tanrım ne hoş a
İller, göller, kıtalar aşmak b
Ne hoş deniz deniz dolaşmak b
Düşünceler gibi başıboş a
d. Mani tipi uyak
Birinci, ikinci ve dördüncü dizelerin kendi aralarında uyaklı, üçüncü dizenin ise bağımsız olduğu uyak örgüsüdür.
Ay doğar katar şimdi a
Işığı tutar şimdi a
Yarimin kölesiyim x
Dilerse satar şimdi a
Teşekkürler buradan bilgime bilgi katTım
Çok güzel bir site çok hoşuma gitti yarın sınavım var cok yardımcı oldunuz sağolun 🙂
Aslında site çok güzel ama konu anlatımı canlı olsaydı da olurdu. 😀
çok gzl site çalışmama yardımcı olduu 😀
Çok güzel olmuş kim yazdıysa ellerine sağlık.Anlamamıştım anladım sağolun.
Çok süper olmuş teşekkürler.Yarın sınavım var çok yardımcı olduu.
bu siteyi yapana çok teşekkür ediyorum . bana çok yardımcı oldu . uyakları iyi anlamamı sağladı şuan zehir gibiyim … bilmiyorum size yararı oldumu ? yararı olmayanın hali vahim. teşekkürler bilgicik.com
tşk iyi oldu yayınladığınız içi ödevimden 5 aldım karneme yasiyıcak
yarın sınavım var sağolsun hocamız iyi anlatiyordu siteye girdim daha iyi anladım
çok yararlı buldum yarın sınavım var ve çok yardımcı oldunuz 🙂
ALLAH razı olsun :):):)
Arkadaşlar bu kadar saçma ve karışık konuları eğitimimize yansıtıyorlar ondan sonra adamda okuma zevki kalmıyor Allah’ın bir cümlesinde 9 tip uyak arıyoruz çoğumuz tüm uyakları biliyor ama karıştırıyor bu kadar fazla ve benzer olursa çözmemiz tabi ki çok zor anlatım güzel olmuş elinize sağlık bu arada.
çok iyi anlatmış anladım 🙂
Süper olmuş ellerinize sağlık ödevimde çok işe yaradı :))))))))
Hepsini ezberledim ama sınavda karıştırmaktan korkuyorum :/
Çok iyi ama ufak çeşitlerini şekilde göstergeler daha iyi olurdu çok sevdim hocam daha iyi anlatıyor ama buda iyi bir yardımcı
yahu semi çok güzel yapmışlar sen ne diyon?
Çok güzel bir site. Sınava çalışırken çok yardımcı oldu… 🙂
teşekkür ederim süper olmuş bu konu zor değil zaten
Teşekkürler çok yardımcı oldunuz 🙂
güzel olmuş hocam saolasınız 🙂