XVII. Yüzyıl Islahat Hareketleri
- Osmanlı Devleti’nde XVII. yy.’da ortaya çıkan bozulmaları düzeltmek amacıyla ıslahatlar yapılmıştır.
XVII. yüzyılda yenilik yapan padişahlar ve devlet adamları şunlardır:
II. Osman (Genç Osman)
- Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmayı düşündü. Ancak Yeniçeriler tarafından öldürüldü (1622).
- Amacı Türklerden oluşan bir ordu kurmaktı.
- Şeyhülislamın yetkilerini sınırlandırdı.
- Gereksiz harcamaları azalttı.
- ilk defa saray dışından evlenen Osmanlı padişahı II. Osman’dır.
IV. Murat
- İstanbul ve Anadolu’daki isyanları baskı ve şiddetle bastırdı. Devlet otoritesini yeniden sağladı.
- Ülkede asayişi tekrar sağladı.
- Kapıkulu ve tımarlı sipahi askerlerini yeniden bir düzene soktu.
- içki, tütün kullanma ve sokağa çıkma yasağı uyguladı.
- Maliyeyi düzeltti.
- IV. Murat devleti bilgili kişilerinden devleti kötü durumdan kurtarmak için yapılması gerekenlerle ilgili rapor yazmalarını istedi. Bu raporların en önemlisi ise Koçi Bey Risalesi’dir. Ancak IV. Murat düşüncelerini tamamen gerçekleştiremeden genç yaşta öldü.
Tarhuncu Ahmet Paşa
- IV. Mehmet zamanında sadrazamlık görevine getirilmiştir.
- Tarhuncu Ahmet Paşa, bütçe açığını kapatmak istedi. Gereksiz harcamaları kısıtlayarak devletin gelirlerini artırdı. Ancak çıkarları zedelenen bazı kimseler tarafından idam ettirildi.
UYARI: Osmanlı Devleti’nin ilk denk bütçesini hazırlayan Tarhuncu Ahmet Paşa’dır. Köprülü Mehmet Paşa
- IV. Mehmet döneminde sadrazam oldu. Köprülü, sadrazam olmadan önce bazı şartlar ileri sürdü: Padişaha sunacağı tekliflerin kabul edilmesi, istediği kişilere görev verilmesi, işlerine kimsenin karışmaması gibi.
- Köprülü geniş yetkilere sahip olarak rahat bir çalışma ortamı sağlamak için bu şartları ileri sürmüştür.
Köprülü döneminde,
1. Orduda disiplin sağlandı. Anadolu’da güvenlik tekrar sağlandı.
2. Suçu olan devlet adamları cezalandırıldı.
3. Maliye düzeltildi. Gereksiz harcamalar kısıldı. Devletin gelir ve giderleri arasındaki denge kuruldu.
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
- Bütçe açığını kapattı.
- Kuvvetli bir ordu oluşturdu.
- Köprülü Fazıl Ahmet Paşa’dan sonra, Köprülü ailesinden olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Fazıl Mustafa Paşa ve Amcazâde Hüseyin Paşa bu görevde bulunmuş ve yenilikler yapmışlardır.
- 17. yüzyıl ıslahat hareketleri ekonomi ve ordu alanında yapılmıştır. Ancak, ıslahat hareketlerini destekleyecek yeterli sayıda devlet adamı olmaması, sorunların asıl sebeplerinin tespit edilememesi ve Avrupa’daki gelişmelerin takip edilmemesi bu ıslahat hareketlerinin başarısız olmasına yol açtı.
Islahatların Genel Özellikleri
1. Islahatlar gelişme imkânı bulamamıştır.
2. Duraklamaya çözüm getirilememiştir.
3. Islahatlar; şahıslara bağlı kalmış, devlet politikası hâline gelmemiştir.
4. Islahatlarda Avrupa etkisi olmamıştır.
5. Kuvvet ve şiddet yolu ile asayişin sağlanmasına çalışılmış, yüzeysel çözümler aranmıştır.
