Yapılarına Göre Sözcük Türleri

Türkçede sözcükler yapılarına göre üçe ayrılır:
1. Basit yapılı sözcükler
2. Türemiş yapılı sözcükler
3. Birleşik yapılı sözcükler

1. Basit Yapılı Sözcükler

Yapım eki almamış sözcüklerdir. Sözcüğün çekim eki alması onun yapısında harhangi bir değişikliğe neden olmaz.

Örnek:

“Kitaplar bizim en yakın dostlarımızdır.” cümlesindeki bütün sözcükler basit yapılıdır. Çünkü ya kök hâlinde kullanılmışlar ya da sadece çekim eki almışlardır.

2. Türemiş Yapılı Sözcükler

Yapım eki alarak yeni anlam kazanmış sözcüklerdir. Bunlara “gövde” de denir.

Örnek:

“Sanatçının kişilik yapısı sanatına mutlaka yansır.” cümlesinde:Sanatçının – Sanattan türemiş isimdir. Kişilik–Kişiden türemiş isimdir.Yapısı – Yapmaktan türemiş isimdir.

Numaralı kelimelerden hangisi aldığı ekin çeşidi bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

3. Birleşik Yapılı Sözcükler

İki ya da daha fazla sözcüğün kaynaşmasıyla oluşan sözcüklerdir. Dört farklı şekilde oluşabilir:

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili kelime farklı bir yapım eki almıştır?
A) Seçici kurul, çalışmalarını bu hafta bitirecek.
B) Hiçbir zaman yıkıcı olma, her zaman yapıcı ol!
C) Öğretmenin akıcı, anlaşılır bir anlatımı var.
D) Biz uyumaya gidince onu gözcü olarak bıraktık.

A, B, C seçeneklerinde yapım ekleri fiil köklerine gelmiş, onları fiilden isme dönüştürmüştür. D seçeneğinde ise yapım eki “göz” isim köküne gelmiş, isimden isim yapmıştır.
Yanıt D

Yukarıdaki geometrik şekillere yazılmış sözcüklerden hangisi yapısı bakımından basit kelimedir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4


Görüldüğü gibi A, B ve D seçeneğindeki sözcükler yapım eki aldıkları için türemiş yaplıdır; fakat C seçeneğindeki “çile” sözcüğü kök hâlinde olduğu için basit yapılıdır.
Yanıt C