Yay Dalgaları

Atma

• Esnek sarmal yayda oluşturulan tek dalga hereketine atma denir.
• Gergin yayın bir ucunu yukarı kaldırıp bıraktığımızda şekildeki gibi baş yukarı bir atma elde edilir.

1. Enine dalga

• İlerleme doğrultusu, titreşim doğrultusuna dik olan atmalara denir. (Elektromagnetik dalgalar, ışık, yay ve su dalgaları…)

2. Boyuna dalga

• İlerleme doğrultusu, titreşim doğrultusunda olan atmalara denir. (Ses ve yay dalgaları…)

Bir Atmanın Hızı

• Atmanın birim zamanda aldığı yola atmanın hızı denir.

Atmanın hızı yayı geren kuvvet ile birim uzunluğunun kütlesine bağlıdır. Hız bağıntısına göre birim uzunluğunun kütlesi büyük olan yayda atmanın hızı, birim uzunluğunun kütlesi küçük olan yayın hızından küçüktür. İnce yayda atma, kalın yaydakine göre daha hızlı ilerler.
Vince > Vkalın

İdealleştirme

• İç direnci olan sarmal bir yayda ya da sürtünmeli ortamda bulunan sarmal bir yayda oluşturulan atmanın zamanla hızı ve genliği küçüklür. Bir süre sonra atma söner.
• Ortamın sürtünmesinin ve yayın iç direninin büyük olması sönme süresini kısaltır.
• Sürtünmesiz ortama ideal ortam, iç direnci olmayan yaya da ideal yay denir. İdeal ortamda bulunan ideal yayda oluşturulan atmaların; hız ve genliklerinde değişiklik olmayacağından sonsuza kadar sönmeden devam eder.

Frekans

• Bir saniyede oluşan dalga sayısıdır.

Periyot
Bir dalga oluşması için geçen süredir.

Dalga Boyu

• Dalganın bir periyotluk sürede aldığı yoldur. Ardışık iki tepe ya da iki çukur arası uzaklık dalga boyudur.

Atmaların birbiri içinden geçmesi (Üst üste binme prensibi)

• İki atma üstüste bindiğinde bileşke atma oluşur. Bileşke atma ve bileşke genlik atmaları tamamen birbiri içinden geçene kadar değişir. Birbiri içinden geçtiklerinde eski şekillerini alırlar. Önce iki baş yukarı atmanın girişimini inceleyim.

• şimdi de bir baş yukarı, bir baş aşağı atmanın girişimini inceleyelim.

• Genlik ve genişliği aynı olan iki atma bir an için birbirini sürdürür.

Atmaların Yansıması

1. Sabit uçtan yansıma

• Baş yukarı gönderilen bir atma baş aşağı dönerek yansır.

• Yansıyan atmalar ortam değiştirmediğinden atmaların yansıma sonrası genlik, genişlik ve hızları değişmez.
• şimdi bir örnekle sabit uca gönderilen bir atmanın adım adım yansımasını inceleyelim.

2. Serbest uçtan yansıma

• Baş yukarı gönderilen bir atma yine baş yukarı olarak yansır.

İnce yaydan kalın yaya geçiş

• İnce yaydan kalın yaya gönderilen baş yukarı bir atmanın, bir kısmı baş yukarı iletilirken bir kısmı baş aşağı yansır. Yayların birleşme noktası sabit uç gibi davranır.
• Atmanın hızı ortam değişmediğinde sabit olacağından gelen ve yansıyan atmaların hızları birbirine eşittir. Kalın yaya iletilen atmanın hızı azalır.

Kalın yaydan ince yaya geçiş

• Kalın yaydan ince yaya gönderilen baş yukarı bir atmanın bir kısmı, baş yukarı iletilirken, bir kısmıda yine baş yukarı olarak yansır. Yayların birleşme noktası serbest uç gibi davranır.