BİRLEŞİK VE AYRI YAZIMLAR

A. Bitişik Yazımlar

1. iki kelime de anlamını yitirip başka bir ismin yerine kullanılırsa sözcük bitişik yazılır.

Beşkardeş (şamar), günberi (gök bilimi terimi), günebakan (çiçek adı), devetüyü (renk adı), Dilberdudağı (tatlı
ismi), güveyfeneri (çiçek adı), dokuztaş (oyun adı)

2. Pekiştirilmiş sözcükler bitişik yazılır.

düpedüz, sapasağlam, mosmor

3. ikinci sözcükte şu kelimeler varsa sözcükler bitişik yazılır:

Sever, Perver
vatanperver, yurtsever
Üstü, Üzeri, Başı
suçüstü, akşamüstü, ikindiüzeri, çıbanbaşı
Hane
kahvehane, çayhane, çayevi
Ölçer, Metre
uzunlukölçer, ısıölçer, kilometre, barometre

4. ilk sözcükte “BAş, DAL, ANA” sözcükleri varsa

sözcük çoğunlukla bitişik yazılır.
başbakan, başyazar, başaktör, dalkılıç, anapara, anaokulu…
5. Kelimede eylemsi varsa genellikle bitişik yazılır.
akaryakıt, çokbilmiş, değerbilmez, giderayak, okuryazar,
tozkoparan

B. Ayrı Yazımlar

1. Birleşme esnasında kelimelerden hiçbiri anlam değişikliğine uğramamışsa bu sözcükler ayrı yazılır.

Gök kuşağı, ay ışığı, iş başı, Bilim kurgu, orta oyunu, uluslar arası, Hava alanı, ruh bilimi

2. ikilemeler ayrı yazılır.

sıra sıra, can ciğer, biz bize, sık sık, iç içe, oldum olası,
peş peşe, un ufak, yan yana

3. ikinci sözcük aşağıdaki örneklerden biri ise ayrı yazılır.

balığı, keçisi, kuşu, otu, böceği, çiçeği, sineği, makarna, üzümü, kasa, eriği, rengi, taşı, sabunu, dağı, gölü, yolu
kebabı, bilimi, çorbası, tatlısı, yağı, böreği…

4. ilk sözcük aşağıdakilerden biri ise ayrı yazılır.

alt ………. alt yapı iç …….iç yüzey
üst …….. üst kat ön ….. ön yargı

5. Gök cisimleri genellikle ayrı yazılır.

Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı

6. Sıfat-şil ekli bazı sözcükler ayrı yazılır.

çıkar yol, döner sermaye, güler yüz, uçan daire

BİRLEŞİK VE AYRI YAZIM ÖRNEKLERİ

Aşağıda çok karıştırılan bazı birleşik sözcüklerin doğru yazımı verilmiştir.

Açıkgöz, ağırbaşlı, akarsu, akaryakıt, akşamüstü, albeni, alçak gönüllü, alelacele, alt yapı, alt yazı, anaokulu, anapara,
anayasa, art arda, asbaşkan, aşçıbaşı, aşevi, atardamar, ayçiçeği, başbakan, başçavuş,
başhekim, başıboş, baş ucu, beşibiryerde, beyefendi, bilim kurgu,
bilinçaltı, bilirkişi, birbiri, birçoğu, birdirbir, birdenbire, birebir, bire bir eşleşme, bir hayli,
bir hoş, birkaçı, bir yana, bir yol, birtakım, bir temiz, büyükbaş, büyük elçi,
büyük şehir, çalı kuşu, çer çöp, çeşitkenar, çokbilmiş, çöpçatan, çöreotu,
darmadağın, darmadağınık, darmaduman, defetmek, defolmak, değerbilmez,
demir yolu, deve kuşu, dil bilgisi, düz yazı, ebemkuşağı, ek şil, el alem, elebaşı,
eloğlu, eş anlamlı, eş sesli, fevkalade, fırdöndü, genel kurmay, giderayak, gökdelen, gök kuşağı,
gök taşı, gökyüzü, günbegün, güneydoğu, güneybatı, halkoyu, hanımefendi, hava alanı,
herhalde, herhangi, her bir, hiçbir, hiç kimse, hoşça kal, hoşgörü, iş adamı, karabiber,
kara yolu, karmakarışık, kartopu, kayın peder, kayın baba, kılcal damar, atardamar,
toplar damar, kırmızıbiber, metre kare, metre küp, milletler arası, şehirler arası,
uluslar arası, olağanüstü, orta oyunu, öngörmek, ön yargı, önsezi,
ön söz, öz eleştiri, öz geçmiş, öz güven, sere serpe, su altı, sütanne,
şeker kamışı, takımada, tepetakla, tereyağı, tümden gelim, tüme varım,
uğur böceği, uzak doğu, orta doğu, zeytinyağı

SÖZCÜĞÜN YANLIŞ YAZIMI

Yanlışlıklardan biri de sözcüklerin yanlış yazılmasıdır. Bu tarz yanlışlıkları bulabilmek için sağlam bir sözcük kültürüne
sahip olmak gerekir. Özellikle yabancı sözcüklerin yazımına dikkat edilmelidir. Dilimize
son zamanlarda giren birçok yabancı sözcük aslına uygun olarak yazılmaktadır.