“ki” nin dilimizde üç görevi vardır:
1. Sıfat Yapan “ki”
Ek olduğu için sözcüğe bitişik yazılır. Bir ismin yerini veya zamanını gösteren bir sıfat türetir.
Karşıdaki evi yıkmışlar.
Yarınki maça sen de gel.
Evdeki hesap çarşıya uymaz.
2. Zamir Yapan “ki”
Ek olduğu için kelimeye bitişik yazılır. isim tamlamasında tamlananın yerini tutar.
Ayşe'nin elbisesi daha güzelmiş.
Ayşe'ninki daha güzelmiş.
3. Bağlaç Olan “ki”
Sözcük değeri taşıdığı için ayrı yazılır.
Buraya geldim ki seni göreyim.
Varsayalım ki sınıfı geçtin.
“ki” kalıplaşmış bazı bağlaçlarda bitişik yazılır: halbuki, çünkü, oysaki…
“mi” soru eki kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Kendisinden önceki sözcüğün son ünlüsüne uyarak “mı, mu, mü” şekillerine girer.
Baban Ankara'dan geldi mi?
Akflamları erken mi yatarsın?
Kendisinden sonra ek gelirse, bu ekler “mi” ye bitişik yazılır.
Masadaki kitapları getirir misin?
“mi” soru anlamının dışındada kullanılsa ayrı yazılır.
Bahar geldi mi içim açılır. (zaman)
Güzel mi güzel bir filmdi. (pekiştirme)
“de”nin dilimizde iki kullanımı vardır:
1. Hâl eki olan “–de”
Ek olduğu için isimlerin sonuna bitişik yazılır. Cümleden çıkartılamaz.
Toplantıda bu konuyu tartıştık.
Evde bizi beklediğini söyledi.
Hâl eki olan “–de”sertleşmeye uğrayıp “–te,–ta” olabilir:
Sınıfta, Çiçekte…
2. Bağlaç olan “de”
Sözcük değeri taşıdığı için ayrı yazılır. Cümleden çıkartılınca cümlenin anlamı
daralsa bile bozulmaya uğramaz.
Sen de beni gördün mü?
Bu kitabı daha önce de okudum.
Bağlaç olan “de” sertleşmeye uğramaz, “ta, te” şekli yoktur.
Kutlama için çiçek de aldım.
istesek de istemesek de bu işi yapacağız.
Rakamla yazılan sayılara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır.
Otobüsümüz 13.15'te kalkacak.
Yazıya geçirilmiş sayıların rakamlarını gösteren her sözcük ayrı yazılır.
Sınava iki yüz otuz kişi girdi.
Çek, senet ve banka işlemlerinde değişiklik yapılmaması için sayıyı oluşturan sözcükler bitişik yazılır.
yirmidörtbinyediyüzelli
“–(i)nci”eki, rakamlardan sonra geldiğinde kesme işaretiyle ayrılır.
Kuruluşumuzun 13′ üncü yılında sizi de aramızda görmek isteriz.
Yer ve Yön anlamı içeren sözcükler özel isimden önce kullanılırsa büyük harfle,
özel isimden sonra kullanılırsa küçük harfle başlar.
Anadolu'nun kuzeyi ormanlarla kaplıymış.
Doğu Karadeniz, yurdumuzun en fazla yağış alan yeridir.
ikilemeyi oluşturan sözcükler ayrı yazılır ve aralarına noktalama işareti getirilmez.
yeni iş yerine yavaş, yavaş alıştı. (Y)
Yeni iş yerine yavaş yavaş alıştı. (D)
Birleşik Sözcüklerin Yazımı
1. Bitişik Yazılanlar
Birleşirken ses türemesi veya düşmesine uğrayan sözcükler bitişik yazılır.
kayıt + olmak Æ kaydolmak
sabır + etmek Æ sabretmek
his + etmek Æ hissetmek
Birleşik sözcüklerden biri ya da ikisi birleşme sırasında gerçek anlamını
kaybediyorsa bitişik yazılır.
akşam + sefası Æ akşamsefası
keçi + boynuzu Æ keçiboynuzu
gece + kondu Æ gecekondu
kavun + içi Æ kavuniçi
2. Ayrı Yazılan Birleşik Sözcükler
Birleşme sırasında ses düşmesi ve ses türemesi olmayan birleşik sözcükler ayrı yazılır.
hasta olmak hizmet etmek, terk etmek, karar vermek…
Birleşme sırasında sözcüklerden hiçbiri gerçek anlamını kaybetmiyorsa birleşik sözcük ayrı yazılır.
deve kuşu,şeker pancarı, meyve suyu, köpek balığı…
Kısaltmalarda her sözcüğün ilk harfi, büyük olarak yazılır ve getirilen ekler de kısaltmanın okunuşuna göre olur.
THY' de uçuşlar başladı.
TDK' nin sözlüğünü aldım.
Kısaltmalara ekler, kısaltmanın okunuşuna göre getirilir: