Yer Altı Suları ve Kaynakları Konu Anlatımı

 

Yer altı su depoları, yağmur ve kar sularının bir kısmının geçirimli tabakalardan sızıp geçirimsiz bir tabaka üzerinde toplanması sonucu meydana gelmektedir. Yer altı suları genellikle yağışlarla beslenir. Yağışlarla yeryüzüne inen suların yer altına sızma miktarı, arazinin geçirimlilik ve kayaçların gözeneklilik derecesine bağlıdır. Yeryüzünde bol yağış alan ve geçirimli arazilere sahip alanlar, yer altı suyu bakımından zengindir.

Akifer içinde biriken sular, çeşitli şekillerde yeryüzüne çıkarak kaynakları oluşturur. Kaynaklar oluştukları yerlere göre çeşitli isimler alır.

Yamaç(Vadi) Kaynağı

Vadi yamaçlarının yer altı suyu tablasını kestiği yerlerde meydana gelen kaynaklardır.

Karstik Kaynaklar

Kolay çözünebilen karstik arazilerin bulunduğu alanlardaki erime sonucu meydana gelen boşluklarda biriken suların yeryüzüne çıkmasıyla oluşan kaynaklardır.

Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi kalkerli arazide yer alan şekildeki kaynağın bir özelliğidir?
A) Sürekli olması
B) Suyunun çok miktarda kireç içermesi
C) Suyunun sıcak olması
D) Debisinin düşük olması
E) Belirli aralıklarla fışkırması

Çözüm:
Kalker kayaların yapısında kireç vardır. Bu nedenle bir voklüzden çıkan sular da doğal olarak kireçli olur.
Yanıt B

Fay Kaynağı

Kırıklı yapıların bulunduğu yerlerde fay hattı boyunca yüzeye çıkan suların oluşturduğu kaynaklardır.

Örnek:

Aşağıdakilerden hangisi, şekildeki kaynağın bir özelliği değildir?
A) Suların ılık veya sıcak olması
B) Suların fazla eriyik içermesi
C) Hem mmağmatik sular hem de yağışlarla beslenmesi
D) Suların çok yükseklere fışkırması
E) Debisinin yıl boyunca fazla değişmemesi

Çözüm:
Şekildeki kaynak, kırılma sonucunda yer altı suyunun yüzeye çıkmasıyla oluşmuş fay kaynağıdır. A, B, C ve E seçenekleri fay kaynağı ile ilgilidir. Artezyen kaynaklarında; sular çok yükseklere fışkırır.
Yanıt D

Örnek:

Yukarıdaki grafik, iki değişik kaynak suyunun bir yıl boyunca hava sıcaklığından etkilenme derecelerini göstermektedir.
Bu kaynak suları için aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
A) II. kaynağın suyu her mevsimde daha soğuktur.
B) Her iki kaynağın su sıcaklıkları yaz aylarında yüksek, kış aylarında düşüktür.
C) Yazın daha sıcak olan kaynak suyu kışın daha soğuktur.
D) İlkbahar ve sonbaharda her iki kaynağın su sıcaklıkları birbirine yakındır.
E) I. kaynağın suyu, II. kaynağın suyundan daha erken ısınmaktadır.

Çözüm:
Verilen grafikte seçenekleri birer birer karşılaştırdığımızda, A dışındaki diğer seçeneklerin doğru, A seçeneğinin ise yanlış olduğu açıkça görülmektedir.
Yanıt A

Gayzer (Kaynaç) Kaynaklar

Volkanik alanlarda yerin derinliklerinde sıcak gazların uyguladığı basıncın etkisiyle yeryüzüne su ve buhar şeklinde püskürerek çıkan sulardır. Dünya’da bu tür kaynaklar özellikle Yeni Zelanda ve İzlanda’da yaygındır.

Artezyen

İki geçirimsiz tabaka arasındaki geçirimli tabakada biriken suların sondaj yapılarak yeryüzüne çıkarılmasıyla oluşur. Açılan artezyen kuyularından çıkan su basıncın etkisiyle fışkırır.