Ülkemiz ve Dünya’mızdaki su miktarları­na baktığımızda su hiç tükenmeycekmiş gibi görülebilir. Halbuki dikkatli kullan­madığımızda bir gün su kaynakları tüke­nebilir.

Dünya’mızda yer altı ve yer üstü su kay­naklar olmak üzere iki çeşit su kaynağı vardır. Göller, dereler, çaylar, akarsular, denizler, okyanuslar yer üstü su kaynak­larıdır.

Yer üstü ve yer altı suları ayrılmaz bir iki­lidir. Su sonsuz bir döngü içindedir ve hiç yok olmaz.

Yer altı Suları

Sıcak ve soğuk su kaynakları yeraltı su­larını oluşturur.

Yer altı suyu kendiliğinden yeryüzüne ulaşırsa kaynak olarak adlandırılır. Yerlatı sularının kendiliğinden yeryüzüne çıkmasını sağlayan kuyulara artezyen denir.

NOT:Artezyen kuyusunun ağzı yer altı su kaynağının seviyesinden aşağıda ise yer altı suları yeryüzüne çıkar.

Yer altı sularının doğal olarak yeryüzüne çıktıkları yere kaynak denir.

Kaynak sularından içerisinde erimiş hal­de mineral bulunduran sulara maden suyu adı verilir.

Bu sulardan kaplıca veya içme suyu olarak yararlanılır.

Maden suyunun yeryüzüne çıktığı kay­nağa kaynarca adı verilir.

Yeryüzeyinden derinlere inildikçe farklı sıcaklıktaki sularla karşılaşırız.

Magmaya yakın yerlerde bulunan sula­rın sıcaklıkları fazla olup içerisinde mi­neral ve erimiş halde madenler bulunur. Bu sulara jeotermal kaynak denir.

Yer altı sularından içme suyu (içmeye elverişli olan) endüstri, tarım ve hayvan­cılık alanlarında faydalanılır.

Yer üstü sularından fazlanma

Bacasız sanayi olarak da adlandırılan turizm deniz ve okyanus gibi su kaynak­larının sağladığı faydalardandır.

Gıda sektöründe önemli bir yer tutan ba­lık, üretimi özel kurulmuş balık çiftlikleri, göller, denizler ve okyanuslarda yapılmak­tadır. Buda su kanaklarımızın insanlığa en önemli armağanlarından biridir.

Havacılık sektörünün gelişmesiyle birlik­te kara ve deniz taşımacılığının bir kıs­mı hava yolu ile yapılmaktadır. Fakat hâla uzun mesafelerde özellikle deniz aşırı ülkeler arası yük taşımacılığının önemli bir kısmı deniz taşımacılığı ile yapılmaktadır.

DOĞAL ANITLAR

Yer kabuğunun oluşumu süresince ortaya çıkan yeryüzü şekillerine doğal anıt adı verilir.

Rüzgâr, su ve buzullar yer kabuğunu aşın­sa dırarak biçim değişikliğine sebep olur.Yer kabuğunun oluşum süreci içerisinde doğal anıtlar oluşur.

Doğal anıtların oluşumları çok uzun za­man almıştır.
Doğal anıtları korumak ulusal bir sorum­luluk olup ayrıca vatandaşlık görevidir.
Doğal anıtlar yasalarla koruma altındadır.

ÖRNEK SORU

Yukarıda bir bilgi şeması verilmiştir. Tabe­lalardaki bilgi doğru ise D yanlış ise Y oku yönünde ilerleyerek bir yola ulaşılıyor.
Buna göre, tabelaları takip eden yol­cu hangi numaralı yola ulaşır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

ÇÖZÜM
“Yer altı suyu elde etmek için kazılan ku­yudaki su kuyudan kendiliğinden yeryü­züne fışkırırsa bu tür kuyulara artezyen kuyusu denir.” ifadesi doğru olduğundan D oku takip edilir. “Fay kaynakları sıcak su kaynaklarıdır.” ifadesi doğru oldu­ğundan yolcu 1 yola ulaşır.Yanıt A

ÖRNEK SORU

Yukarıdaki şemada soru işaretli (?) nice­liğe ait bilgiler verilmiştir.
Buna göre, soru işaretli nic e lik aşağıdakilerden hangisidir?
A) Doğal anıt
C) Fosil
B) Traventer
D) Termal kaynak

ÇÖZÜM
Çok uzun süreçte oluşan ve tüm insan­lığa ait olan bulunduğu bölgelerin milli park içine alınmaları gereken, mağara, şelale, göllerin örnek olarak verileceği nicelik “doğal anıt”tır.Yanıt A

ÖRNEK SORU

Yukarıda doğal anıtlar ile ilgili kavram ve bu kavram ile ilgili bilgi eşleştirilmiştir.
Buna göre, hangi eşleştirm ede hata yapılmıştır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

ÇÖZÜM
Sarkıt; mağaranın tavanından damla­yan kireçli suyun buharlaşma sonucu mağara tavanında oluşturduğu yapı. Traverten; kireç bakımından zengin yer altı suyunun yeryüzüne çıktıktan sonra çökerek oluşturduğu tortuldur.Dikit; mağaranın tavanından damlayan kireçli suyun buharlaşma sonucu taban­da oluşturduğu yapıdır.Damlataşı; Sarkıt ve dikitlerin zamanla büyüyerek birleşip mağara içerisindeki oluşturdukları yapıdır.Yanıt D

ÖRNEK SORU
I. Yerkabuğunun oluşumu sürecinde ortaya çıkan yeryüzü şekillerine do­ğal anıt denir.
II. Antalya’daki Karain mağarası insa­noğlunun bilinen en eski yerleşim yerlerinden biridir.
Yukarıda verilen b ilg ile r ile ilg ili aşa­ğıdaki yorum lardan hangisi yapılır?
A) Yalnız I doğru B) Yalnız II doğru
C) İkisi de doğru D) İkisi de yanlış

ÇÖZÜM
“Yer kabuğunun oluşumu sürecinde or­taya çıkan yeryüzü şekillerine doğal anıt denir.” verilen ifade doğrudur.”Antalya’daki Karain mağarası insanoğ­lunun bilinen en eski yerleşim yerlerin­den biridir.” ifadesi de doğrudur.Yanıt C

ÖRNEK SORU
Osman, Ertuğrul ve Orhan kayaçlara aşağıdaki örnekleri veriyor.
Hangilerinin verdiği örnekler doğrudur?

Mermer, açı­ğa çıkan tor­tul kayaçlarına örnektir
A) Yalnız Orhan
B) Osman ve Orhan
C) Orhan ve Ertuğrul
D) Osman, Orhan ve Ertuğrul

ÇÖZÜM
Mermer, başkalaşım kayaçlara örnektir. Bu nedenle Osman’ın verdiği örnek yan­lıştır. Maden kömürleri, tortul kayaçlara örnektir. Ertuğrul’un verdiği örnek doğ­rudur. Bazalt, magmatik kayaçlara ör­nektir. Orhan’ın verdiği örnek doğrudur.Yanıt C

ÖRNEK SORU
Dört öğrenci yaz tatilinde gittikleri yerler­de çektikleri fotoğrafları birbirlerine gös­teriyorlar.
Öğrencilerin çektiği fotoğraflarda görü­lenlerden hangisi doğal anıt değildir?

ÇÖZÜM
Yer kabuğunun oluşumu süresince orta­ya çıkan yeryüzü şekillerine doğal anıt adı verilir. Buna göre, Pamukkale’de travelterler, Ürgüp’te Peribacaları ve Bur- sa’da yaşlı çınar ağacı birer doğal anıt­tır.Ancak Ankara’daki Anıtkabir yer kabuğu oluşumu süresince ortaya çıkmamıştır. Buna göre, Anıtkabir bir doğal anıt değil­dir.Yanıt C