Yeryüzünde Yaşam

Harita Bilgisi
Harita
Dünya üzerindeki herhangi bir yerin veya yeryüzünün tamamının kuş bakışı görünüşünün belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek bir düzlem üzerine aktarılmasına verilen addır.

Bir çizimin harita olabilmesi için kuş bakışı görünümün olması, belirli bir ölçeğe göre küçültülmesi ve bir düzlem üzerine aktarılması gerekir.

NOT: Dünya’nın şeklinden dolayı haritaların çizimlerinde hatalar oluşmaktadır.Bu hatalar Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe artmaktadır.

Ölçek

Ülkemizi ve şehirlerimizi gösteren haritaların niçin hepsi aynı büyüklükte ve aynı oranda ayrıntı gösterememektedir?

Yukarıdaki 1 numaralı haritada İstanbul ili sadece belirtilmiş iken 2 numaralı haritada İstanbul’un il ve ilçelerine kadar verilmesinin sebebi sizce ne olabilir?
Bunun nedeni yeryüzündeki alanların farklı oranlarda küçültülerek kağıda çizilmesidir.
Haritalardaki bu küçültme oranına ölçek denir.
 formülüyle hesaplanabilir.

Bir haritada kullanılan ölçek bize çizilen alanın gerçekte kaç kez küçültüldüğünü gösterir. Örneğin 1/10.000 ölçekli bir haritada herhangi bir gerçek uzunluk 10.000 defa küçültülmüştür. Ölçeğin paydası arttıkça, ayrıntıyı gösterme oranı azalır. Yeryüzündeki bir alanın farklı ölçekli haritaları aynı boyuttaki bir kağıda çizilirse ölçek paydası küçük olan harita daha fazla ayrıntı gösterirken, ölçek paydası daha büyük olan harita daha az ayrıntıyı gösterir.

NOT: Haritalardaki küçültme oranı ölçeğin paydası büyüdükçe artar.

Haritalarda kullanılan ölçekler kesir ölçek ve çizgi ölçek olmak üzere iki şekilde gösterilebilir:

Kesir Ölçek

gibi küçültme oranının kesirli sayılarla ifade edildiği ölçeklerdir. Kesir ölçekte payda haritası çizilen gerçek uzunluğun kaç kez küçültüldüğünü gösterir.
Kesir ölçekte pay daima 1 olur. Örneğin ölçekli bir haritada gerçek uzunluk 200.000 defa küçültülmüş anlamına gelir.

Çizgi Ölçek

gibi şekilde gösterilen ölçeklere çizik ölçek denir. Çizik ölçekte harita üzerinde verilen uzunlukların, gerçekte ne kadar olduğu işaretlenmiş doğru üzerine konularak hesaplanır.

Çizgi ölçeğin sonuna ölçekte verilen gerçek uzunluğun birimi (km/m) konulur.
Bunun verilmesi harita üzerindeki bir uzaklığın gerçekte ne kadar uzaklığı gösterdiğini bulmamızı kolaylaştırır.
Çizgi ölçekten yararlanarak kuş uçuşu gerçek uzunluğu yaklaşık olarak bulabiliriz.

Not: Çizgi ölçekte çentiğin uzunluğuna dair bir rakam verilmemiş ise çentikler arası mesafe km olarak kabul edilmelidir.

Örnek:

Çözüm:

Kesir Ölçeğin Çizgi Ölçeğe Çevrilmesi

Çizgi Ölçekten Gerçek Uzunluğu Bulma

ÇÖZÜM:

Öncelikle A–B arası haritadaki uzunluk kağıt ya da kalem yardımı ile ölçülür. Ve bu uzunluk ölçümü yaptığımız kağıt veya kalem üzerine işaretlenir, sonra bu uzaklığı çizik ölçek üzerinden 0 noktasına koyarak gerçek uzaklığı yaklaşık olarak bulabiliriz. Bu işlemleri gerçekleştirdiğimizde A–B arası uzaklığın 5 km olduğunu görebiliriz.
Yanıt A