Yüklemin Yerine Göre Cümleler

A. Kurallı Cümle

Yüklemi sonda bulunan cümleye kurallı cümle denir.
Mehmet’in bir oğlu dünyaya geldi.
Babasının yanından hiç ayrılmıyordu.
Sokakta insanlar bağrışıyorlardı.
Caddenin sonundaki market henüz kapanmamıştı.

•  Kurallı cümlelerde yükleme en yakın öğe vurgulu söylenir.

Maçın sonuçları cebe gelecek.

B. Devrik Cümle

Yüklem cümlenin sonunda değilse cümle devriktir.
Geçen hafta bir mektup aldım Avrupa’dan.
Pek zordu fırtınalı havada denize girmek.
Üç aylık vaktimi aldı bu kaçış planı.

C. Eksiltili Cümle

Yüklem taşımayan söz öbeklerine eksiltili cümle adı verilmektedir.
Sokağın ilerisinde benimle konuşmak için bekleyenler,
benden yardım isteyenler…
Dışarıda hafiften yağmurun sesi…

•  Sıralı cümlelerde ortak öğelerden biri kullanılmayabilir.

İhtiyar adam bir kızına baktı, bir de damadına…

•  Karşılıklı konuşmalarda cevap verilirken cümlenin tamamı söylenmeyebilir. Bu da eksiltili cümle örneğidir.

– Evde sizden başka kimler vardı?
– Metin ve onun eniştesi…

• “Ki” ve diğer bağlaçlarda cümle kesilebilir.

Sen beni hiçbir gün anlamadın ki…
İstediğimizi elde edebiliriz ancak…

•  Şart eki alan cümlelerde görülebilir.

Keşke her şey yirmi yıl önceki gibi olsa…

•  Kesik kesik söyleyişlerde de görülür.

Bir anlık sessizlik… Sonra bakışmalar… Cevap bekleyen sorular…
Yapılan açıklamalarda cümle eksiltili olabilir.
Olmak ya da olmamak… işte bütün mesele.

Örnek: (I) Yüzlerce kişinin girip çıktığı büyük bir mağazanın önündeki geniş alanda rastlamıştım ona. (II) İki karo arasından, ince bir toprak aralığından uzatmıştı boynunu.
(III) Arabaların park ettiği yerde, taşlar arasında, işi neydi bu taçyaprakları solgun gelinciğin? (IV) Bol topraktan beslenemediği için yüzü solgun kalan o gelinciği getiriyorum
gözlerimin önüne. (V) Her gün yüzlerce kişinin otomobilleriyle geçtiği alanda, kendi dünyasında, ama iyi ama kötü yaşayıp gidiyordu.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) I. cümle, bileşik bir fiil cümlesidir.
B) II. cümlenin yüklemi, öğrenilen (belirsiz) geçmiş zamanın hikâyesi ile çekimlenmiştir.
C) III. cümle, birden fazla dolaylı tümleç içeren sözde soru cümlesidir.
D) IV. cümle, içinde ad tamlaması bulunan bir devrik cümledir.
E) V. cümledeki “geçtiği” sözcüğü isim-fiil eki almıştır.
2006 ÖSS
Çözüm: “Geçtiği” sözcüğü sıfat eylem eki almıştır. Bu yüzden E’deki yargı yanlıştır.
Yanıt E