Zarf Tümleci

Bir cümlede eylemin durumunu, zamanını, gerçekleşme süresini, sebebini, koşulunu belirten sözcük ve söz öbeklerine zarf tümleci denir.
Gördüklerini nefes nefese anlattı.
Onunla yarın konuşalım mı?

• Zarf tümleciyle zarfı ayırt etmek gerekir. Zarf, sözcük türüdür, zarf tümleci ise öğedir. Basit cümlelerde zarf ve zarf tümleci aynıdır, ama birleşik cümlelerde zarf herhangi bir öğede yer alabilir.

Koşarak buraya geldi. (koşarak hem zarf hem de zarf tümleci)
Koşarak gelenleri gördü. (koşarak zarf ama nesne içinde)

• Zarf tümlecini bulmak için yükleme

NASIL, NE ZAMAN, NE KADAR, KAÇTA, NİÇİN, HANGİ fiARTLA, NEREYE gibi sorular sorulur.

Hızla ayağa kalktı. (nasıl – durum z.)
Yarın dinlenelim. (ne zaman – zaman z.)
Kadın çok konuşuyor. (ne kadar – miktar z.)
Dışarı çıkmayacaksınız. (nereye – yer, yön z.)

• Zarf tümleci söz gruplarından oluşabilir.

Söz konusu meseleyle gelecek yıl uğraşalım.
Üç vakte kadar bir kısmetin çıkacak.

•  Zarf tümlecinin açıklayıcısı bulunabilir.

14 Ağustos’ta doğum gününde bir parti düzenleyeceklermiş.

•  İsmin “e, de, den” ekleri bazen zarf tümlecinde görülebilir.

Önümüzdeki hafta birlikte denize gidelim.

• Yer yön bildiren sözcükler hal eki almadıklarında zarf olabilir.

Yukarı çıktılar. Aşağı in hemen.
Biraz geri gel. Dışarı bak bakalım.

•  Sıralı, bağlı cümlelerde zarf tümleci ortak kullanılabilir.

Çalışarak hem ailesine baktı, hem de kendi okul masraşarını karşıladı.
Geçen gün birisi Fikret’i sormuş, fakat bulamamış.